HISTORISCHE SPUI BESTAAT PRECIES 500 JAAR
Het Spui bestaat precies 500 jaar en dat zal beslist niet ongemerkt voorbijgaan. Het gotisch gebouw met classicistische elementen dat werd opgetrokken in baksteen en zandsteen, is sinds enkele jaren de vertrouwde thuishaven van de Sociëteit van de Schaepshoofden.
Het Spui maakte deel uit van de tweede stadsomwalling. Bij het einde van de 14de eeuw leek het noodzakelijk om Lier tegen overstromingen te beschermen en de rivieren het hele jaar door bevaarbaar te houden. Jan IV, hertog van Brabant, verleende in 1424 dan ook toestemming om op de Kleine Nete twee sluizen te bouwen. Om het water dat uit de Kempen kwam rond de stad te laten vloeien – en niet er doorheen – werd in 1426 een noordelijke verbinding gegraven tussen de Grote en de Kleine Nete. Er werden ook twee sluizen aangebracht: het Groot Spui en het Klein Spui, dat verdwenen is. Boven een spuisluis werd op 25 augustus 1508 de eerste steen gelegd van het Groot Spui. De plannen waren van de hand van de Mechelse bouwmeesters Antoon sr., Antoon jr. en Rombout Keldermans en werden uitgevoerd door jan Van Lyere. De bouwwerken werden voltooid in 1516, 500 jaar geleden.
Oorspronkelijk was het gebouw bedekt met riet en graszoden, die later werden vervangen door Boomse dakpannen. De voornaamste functie van het Spui was het beheersen van de waterstanden. Bij overtsromingsgevaar werd de sluis gesloten en het water via het gegraven verbindingskanaal afgevoerd naar de Grote Nete. Het water kon ook tijdelijk opgespaard worden, om het dan door de stad te laten lopen, om de stad te ‘spuien’ of schoon te spoelen. Daarnaast had het nog een strategische functie. Het gebouw boven de sluis was aanvankelijk bedoeld als huisvesting van de sluiswachter. Het werd vaak ook bestempeld als ‘pesthuis’, maar dat bevond zich een eind verder langs de Grote Nete.
In 1939 werd het gebouw opgenomen op de lijst van beschermde monumenten. Tussen 1983 en 1987 werd naar een ontwerp van architect Richard De Bruyn voor 12.100.000 BEF een zachte restauratie uitgevoerd. In 2009 werden voor 40.000 euro infrastructuurwerken uitgevoerd. Er kwam een metalen tussenvloer, er werd een sanitaire ruimte en ene kitchinette geïnstalleerd, gastoevoer, verwarming en aansluiting op de riolering voorzien en de elektriciteit verzwaard.
De overbrugging van de Nete is mogelijk via twee spitsbogen in zandsteen, die gescheiden worden door een driehoekig bruggenhoofd. De aflopende kademuren werden opgetrokken in natuursteen. In de dakverdieping is het historische ophaalmechanisme, dat hoofdzakelijk bestaat uit houten raderwerken voor het ophalen van de schotvlakken, duidelijk zichtbaar.
