HERINNERINGEN AAN MARGARINEFABRIEK ‘REGINA BELGICA’
Van het einde van de 19de eeuw (1887) tot aan de vooravond van W.O. II (1939) zorgde de margarinefabriek ‘Regina Belgica’ gedurende meer dan 50 jaar voor een opvallende economische bedrijvigheid in Lier. De ‘Société Anonyme des Usines Raymakers’ was gevestigd aan ‘de Kaai’ en grensde aan een zijarm van de Binnennete, een restant van de binnengracht tussen de Corneliustoren en de Gevangenenpoort die deel uitmaakte van de eerste omwalling rond de stad.
De margarinefabriek ‘Regina Belgica’ – waarbij ‘Regina’ verwijst naar de ‘koningin van de voeding’ – is onlosmakelijk verbonden met de achtbare familie Raymakers, eigenaar van de gelijknamige textielfabriek in Helmond (Noord-Brabant, Nederland). Stamvader Jan Jentien Raymakers werd geboren omstreeks 1575. De opeenvolgende generaties zorgden telkens voor kroostrijke gezinnen. Zo ook Johannes Anthony Raymakers (° te Helmond op 15 mei 1821 en er overleden op 22 juli 1887), vader van 7 zonen. Vermits niet alle zonen terecht konden in de textielfabriek, werd Henri Raymakers (Henricus, Aloysius, Maria ° te Helmond op 16 oktober 1865) in 1887 uitgezonden naar Lier, om er een margarinefabriek op te richten. De bedrijvigheid werd uitgebouwd in de fabrieksgebouwen aan ‘de Kaai’, die eerder benut werden door de suikerbietenfabriek ‘Castelot en Cie’ en de ijsfabriek van Laurent François Vermaelen (° te Antwerpen op 9 maart 1854 en overleden te Lier op 27 april 1922), die ijsblokken leverde aan de horeca om de dranken koel te houden.
De suikerbietenfabriek ging van start in 1851. Tot in 1887 meerden aan ‘de Kaai’ tal van boten aan om voor de fabriek suikerbiet en steenkolen te lossen. In 1875 ging het om 200 schepen; in 1877 om 100 boten goed voor 5.000 ton; in 1878 om 235 schepen en liefst 16.970 ton; in 1879 om 111 schepen en 8.600 ton; in 1880 om 166 schepen en 12.800 ton; in 1882 om 417 schepen en 12.480 ton en in 1883 om 306 schepen en 8.510 ton. Vanaf 1887 was er geen sprake meer van de aanvoer van suikerbieten, maar bevond zich de ijsfabriek van L.F. Vermaelen in de gebouwen, alsook de margarinefabriek ‘Regina Belgica’. Deze werd opgestart door Henri Raymakers (Henricus, Aloysius, Maria ° te Helmond op 16 oktober 1865), die zich vanaf 1895 in Lier vestigde. Hij trad op 3 oktober 1892 in Munstergeleen in het huwelijk met Mathilde Roberti (° in Heer op 8 juli 1862 en overleden te Lier op 9 oktober 1913). Het echtpaar had 2 zonen: Emile (Emilius, Henricus, Maria ° te ’s Hertogenbosch op 21 september 1893 en overleden te Antwerpen op 7 september 1964) en Leo (Henricus, Hubert, Maria ° te Lier op 18 januari 1896 en er overleden op 19 april 1968). Beiden waren als directeur werkzaam in de margarinefabriek. Emile superviseerde de activiteiten ter plaatse, Leo ging op inspectie in gans het land en verzorgde de contacten met de klanten.
Emiel trad in het huwelijk met Anne Van Miegem. Het echtpaar kreeg 5 kinderen: Ann-Marie (die om het leven kwam bij het bombardement op ciné Rex in Antwerpen op 16 december 1944), Henri, Milou, Fernand en Jean. Leo huwde op 5 oktober 1920 te Venlo met Wilhelmina Goossens (° op 21 november 1898 in Venlo). Zij kregen 4 kinderen die geboren werden te Lier: Eugène (op 18 december 1925), Mathilde (op 17 maart 1929), Emile (op 5 mei 1931) en Bernadette (op 7 juli 1934). Laatstgenoemde speelde een belangrijke rol bij de reconstructie van de familiegeschiedenis en van de geschiedenis van de margarinefabriek in Lier. Ze trad op 19 juli 1962 te Lier in het huwelijk met dr. Pierre Van Beirs (° te Lier op 26 september 1924 en er overleden op 19 juni 1986), radioloog. Haar vader Leo Raymakers maakte tal van films over Lier.
De margarinefabriek telde meerdere afdelingen w.o. opslagloodsen, productiehallen met de kneedkamer, de smelt- en de karnkamer, de machinekamer en de administratieve kantoren. De grondstoffen – hoofdzakelijk dierlijke (rund en varken) en plantaardige vetten, evenals stopen melk werden tot in 1912 – toen de zijarm van de Binnennete gedempt werd – aangevoerd per boot en ook met paard en kar en vanaf 1920 met de vrachtwagen. Ze werden ‘over het land’ via de ‘Calckovenstratien’ afgezet op de binnenkoer. Een zorgvuldig bewaarde maquette geeft een duidelijk overzicht van de gebouwen. Bij het begin van de 20ste eeuw telde de margarinefabriek 100 tot 130 werknemers en bedroeg de verkoopprijs van de margarine 3,20 BEF per halve kilo. De producten werden verdeeld over het ganse land en waren van hoge waarde. Zo ontving ‘Regina Belgica’ meerdere onderscheidingen tijdens nationale en internationale voedingssalons, w.o. het erediploma en de gouden medaille in Brussel (1902 en 1906) en Gent (1903) en een ‘Grand Prix’ in Charleroi (1904) en Antwerpen (1906). Promotie werd gevoerd via speelkaarten, reclamebonnetjes, postkaarten en dergelijke meer. In Lier woonde de familie Raymakers achtereenvolgens in de Frederik Peltzerstraat, de Rechtestraat en de Antwerpsesteenweg, naast de kerk van het H.-Hart. Werd wereldoorlog I nog probleemloos overleefd, dan werden de activiteiten in Lier stopgezet aan de vooravond van wereldoorlog II. In 1937 had Solo zich al ingekocht in de fabriek, die in 1939 werd overgenomen waarna de bedrijvigheid naar Merksem verhuisde. Emile Raymakers werd in Merksem mede-directeur, Leo inspecteur-generaal voor gans België. Het lot in Lier werd helemaal bezegeld na het overlijden van Henri Raymakers te Lier op 2 augustus 1939 op 73-jarige leeftijd. Net als zijn zoon Leo en hun echtgenotes ligt hij begraven op het kerkhof aan de Mechelsesteenweg. In Lier werd in 1942-1943 in de bedrijfsgebouwen de wasserij van Mevrouw Adeline Vermaelen – Van Eeckhoven ondergebracht. Deze activiteit werd verdergezet tot het begin van de jaren ’50 van de vorige eeuw, waarna de gebouwen na het midden van de jaren ’50 gesloopt werden en de ruimtelijke herinnering aan de economische bedrijvigheid gewist werd.
(Deze bijdrage kwam op aanraden van Hugo Broes tot stand met medewerking van Bernadette Van Beirs-Raymakers, Felix Struyf en Walter Sluydts).
Tekst: DéBé
Foto's: Bernadette Van Beirs en uit het archief van Felix Struyf
Foto's maquette: ROM
